* Boeing üzerinden dünyalar savaşı. Mesele, sadece uçak kazası değil. * ABD’ye yönelik ‘karşı ekonomik savaş’ bu. Bir intikam girişimi.. * Küresel ticaret savaşında bir adım sonraya geçildi..

İbrahim Karagül

i.karagul@gmail.com

Etiyopya Havayolları’na ait Boeing 737 8Max tipi yolcu uçağının düşmesi dünya havacılık tarihinde görülmemiş bir reaksiyona yol açtı. Aynı uçakların daha önce Endonezya’da da düşmesi, iki kazada toplan 346 kişinin ölümü, küresel ölçekte bir tür “Boeing Alarmı”na neden oldu.

Türkiye dahil, anlarca ülke bu uçakların seferlerini durdurdu hava sahasını söz konusu uçaklara kapattı. Çin, Türkiye, İngiltere, Almanya, İtalya, Avusturya, Fransa, Belçika, Malezya, Endonezya, Singapur, Hindistan, Brezilya, Arjantin, Meksika, Güney Kore, Güney Afrika, Etiyopya, Kazakistan gibi neredeyse dünyanın yarısı bu uçaklara ambargo başlattı.

500 MİLYAR DOLAR SİPARİŞ, ÇOK DAHA BÜYÜK İTİBAR KAYBI

Öyle görünüyor ki, bu uçaklar yakın zamanda bütün dünyada yasaklanacak. Boeing şirketi, üretim hatalarını giderse bile, hassas güvene dayalı havacılık sektöründe yıkıma uğrayan imajını bir daha asla düzeltemeyecek. Ve zamanla, bu uçaklara yönelik güvensizlik Boeing’in bütün uçaklarına, üretimlerine de yönelecek, yöneltilecek.

Boeing şirketi, yeni nesil üretimlerinden olan BMax8 ve BMax9 uçakları için şu ana kadar 5 bin sipariş aldı, bunlardan 350 tanesini teslim etti. Kaza sonrası bu uçakların 330 tanesi hangara çekildi. Siparişlerin hemen tamamının iptal edileceğini öngörmek elbette mümkün.

Şirketin aldığı siparişin mali büyüklüğü 500 milyar dolar. Bütün siparişlerin iptal edilmesi durumunda dünyanın en büyük uçak şirketinin bu ağır maliyete nasıl dayanacağını şimdiden düşünmek gerekiyor. Sadece 500 milyar dolar değil, şirketin küresel piyasalarda kaybedeceği itibarın maddi değerini ölçmek mümkün bile değil.

ABD’YE YÖNELİK KARŞI EKONOMİK SAVAŞ BU? BİR İNTİKAM GİRİŞİMİ…

Mesele sadece güvenlik meselesiyle mi sınırlı? Mesele sadece Boeing şirketine hasar vermeye mi ayarlı? Meselenin küresel ticaret savaşlarıyla nasıl bir bağlantısı var? Mesele dünyanın ABD’ye yönelik ekonomik savaşının parçası mı?

Bu sorular o kadar önemli ki..

Şahsen, bu ölçüde bir tepkinin, sadece söz konusu uçakların üretim hasarıyla sınırlı olmadığını düşünüyorum. Çin ile başlayan, Asya ülkeleriyle devam eden, ardından hemen bütün Avrupa ülkelerini katıldığı, Latin Amerika ile devam eden ambargonun sadece Boeing’le sınırlı olmadığını, ABD ekonomisine karşı bir öç alma hareketi olduğunu düşünüyorum.

SİYASİ, JEOPOLİTİK SONUÇLARI OLACAK

Ve eğer, düşündüğüm gibiyse dünya, askeri alanda değil, sivil uçaklar üzerinden olağanüstü bir kavgaya giriyor demektir. Her ticari savaş siyasi sonuçlar doğurur. Küresel ölçekte bir ticari savaş büyük jeopolitik sonuçlar doğurur, sarsıcı güç kaymalarına yol açar.

Dünyanın tanık olduğu iki büyük savaşın nedeni de buydu. Ekonomikti, jeopolitik sonuçlar üretti, büyük sıcak çatışmalara dönüştü, küresel ölçekte sarsıntılara ve güç kaymalarına yol açtı. Buna Soğuk Savaş’ı da ekleyebiliriz.

ABD’NİN EKONOMİ ŞANTAJI VE AĞZI YANAN ÜLKELER..

ABD’nin dünyanın yarısından fazlasına karşı ticaret savaşı yürüttüğünü, ekonomik şantajlar uyguladığını, bunu neredeyse askeri caydırıcılığın da önüne aldığını düşünürsek bir adım sonrasını görebiliriz.

Çin ve Avrupa (Almanya) ile yürüttüğü ekonomik kavganın, Türkiye dahil onlarca ülkeye karşı yürüttüğü ekonomik saldırıların bir süre sonra ABD’yi vuracağını söyleyenler var.

Ben de öyle düşünüyorum. Ekonomik savaşı küreselleştiren ABD’nin, bunun en ağır sonuçlarıyla bizzat kendisinin yüzleşeceğini düşünüyorum. Nitekim, Boeing uçaklarına yönelik reaksiyonun Çin ile başlaması, ağzı yanan ülkelerin hemen sıraya girmesi bundandı.

EKONOMİK HAYDUTLUK… DÜNYA ABD’NİN AÇIĞINI BULDUĞU ANDA VURACAK..

ABD yönetiminin Avrupalı şirketlere kestiği cezaların, yaptığı baskıların, Çin ile “açık ticaret savaşı”na girmesinin, Asya piyasalarını vurmasının, Türkiye gibi ülkeleri ekonomik şantajlarla dize getirmeye çalışmasının, bir tür ekonomik haydutluk dönemine girmesinin elbette sonuçları olacaktı, oluyor da.

Bu çatışma aslında 2008 ekonomik kriziyle başladı. Küresel ekonomi/finans sistemindeki anlaşmazlıklar Batılı ekonomilerin krize sürüklenmesiyle patladı. O tarihten bu yana dünya açık bir ticaret savaşı zaten yaşıyor. Ancak son zamanlarda ABD bunu oldukça pervasız yürütmeye başladı ve tahammül edilemeyecek bir saldırganlığa dönüştürdü.

Dünya ABD’nin açığını bekliyor. Küçük bir boşluk bulduğunda misillemeye geçiyor. Boeing olayında olan da budur. Küresel ölçekte ABD’den, ABD şirketlerinden intikam alma girişimidir bu ve devam edecektir.

ABD’NİN SİLAHI KENDİNE DÖNÜYOR

Dünya ABD’yi ekonomiyle vurmak istiyor. Onu yavaşlatmak, saldırganlığını törpülemek istiyor. Ama bu sakinleştirme mücadelesinin, ABD’yi durdurmadığını, durdurmayacağını, küresel ölçekte ticaret savaşının başka alanlara da bütün şiddetiyle yayılacağını göreceğiz.

Mesele sadece Boeing değil. Çok daha büyük bir kavganın en sıcak cephesi bu. ABD’nin ekonomi silahı kendine dönüyor!

(YENİ ŞAFAK)